Oefening baart kunst

Oefenen is geen eenmalige activiteit. Door regelmatig te oefenen kunnen organisaties de digitale weerbaarheid op een relatief eenvoudige manier verhogen. Het verbetert de interne én externe samenwerking, en helpt organisaties om beter voorbereid te zijn op potentiële ontwrichting bij cyberincidenten. Oefenen kan op verschillende manieren, van een simpele tabletop tot een uitgebreide threat-based red teaming oefening. In dit artikel ter inspiratie drie handvatten aan vitale én niet-vitale organisaties, waarmee u zelf aan de slag kan.

Handvat 1 - Grootschalig oefenen met ISIDOOR

ISIDOOR is een tweejaarlijkse grootschalige cyberoefening, met 1500 deelnemers van bijna 90 organisaties, georganiseerd door het NCSC in samenwerking met de NCTV. Wie deelneemt aan ISIDOOR oefent aan de hand van een crisisscenario afspraken, structuren en processen uit het Nationaal Crisisplan Digitaal. Daarbij gaat het voornamelijk om de Rijksoverheid en organisaties in de vitale infrastructuur. Maar ook veiligheidsregio’s en diverse spelers uit het Landelijk Dekkend Stelsel nemen vaak deel aan ISIDOOR. 

Het doel is om de diverse crisisprocedures te oefenen, waarbij de focus ligt op de informatie-uitwisseling in crisisomstandigheden, het oefenen van de nationale opschalingsstructuur als gevolg van een cybercrisis en het versterken van de onderlinge samenwerking tussen vitale en Rijksoverheid organisaties. Door te oefenen kan tijdens een echte digitale crisis sneller en adequater gehandeld worden. Interesse in deelname aan een volgende editie? Mail dan naar isidoor@ncsc.nl.

Geleerde lessen

De evaluatie van ISIDOOR 2021 van afgelopen juni is op het moment van schrijven nog in volle gang. Maar in zijn algemeenheid valt één ding op: dat het geen vanzelfsprekendheid is dat binnen organisaties de crisisbeheersingsafdelingen in nauw contact staan met de IT-afdelingen. En dat is cruciaal in zowel de koude als warme fase van een cyberincident. Want om het probleem binnen de organisatie goed te kunnen duiden, is het belangrijk dat beide werelden nauw met elkaar samenwerken. Een aandachtspunt is daarom óók binnen een organisatie gezamenlijk te oefenen en te zorgen dat iedereen dezelfde taal spreekt.

Handvat 2 – Nationaal Crisisplan Digitaal

Er zijn tal van digitale scenario’s mogelijk met doorwerking in het fysieke domein die een crisisaanpak vereisen. Het Nationaal Crisisplan Digitaal helpt organisaties om de vertaalslag te maken van de crisisaanpak op nationaal niveau, naar operationeel uitgewerkte plannen en draaiboeken voor de eigen organisatie. Hiervoor biedt het zes bouwstenen waarmee je een eigen specifiek crisisscenario kunt samenstellen. Vervolgens is het mogelijk te bekijken welke dynamiek dat met zich meebrengt en welke consequenties daaraan moeten worden gekoppeld.

Het Nationaal Crisisplan Digitaal leent zich daardoor ook goed voor oefeningen. Het bevat een stappenplan om in een daadwerkelijke crisissituatie, bij de voorbereiding daarop of tijdens de oefening drie hoofdvragen te beantwoorden:

1. Wat zijn de belangrijkste mogelijke (in)directe gevolgen en effecten?
2. Welke mitigerende maatregelen zijn nodig om de gevolgen en effecten te voorkomen of te beheersen?
3. Welke partijen zijn betrokken c.q. nodig voor een adequate aanpak?

Zelf aan de slag? Het Nationaal Crisisplan Digitaal vindt u op de website van de NCTV. Bij het plan is ook een Koepelnotitie Communicatie bij digitale incidenten verschenen. De uitdagingen voor communicatieprofessionals zijn immers groot als een digitaal incident zich voordoet. Een goede voorbereiding is noodzakelijk; de koepelnotitie helpt daarbij.

Handvat 3 – Handreiking Cyberoefeningen

Wat voor de ene organisatie een incident is, is voor de andere organisatie een securitycrisis van formaat. Door te oefenen kom je erachter wat de gevolgen zijn van digitale incidenten voor de organisatie, hoe de organisatie reageert op digitale incidenten en welke lessen kunnen worden getrokken voor de toekomst. In dergelijke situaties heeft effectief handelen grote voordelen, en met oefenen krijgt jouw organisatie dat beter onder de knie.

Om organisaties daarbij te helpen heeft de Cybersecurity Alliantie een handreiking cyberoefeningen ontwikkeld, die binnenkort te vinden is via de website Cybersecurity Alliantie. Met de handreiking zijn kleine of grote incidenten en zelfs omvangrijke crises binnen de eigen organisatie te oefenen. Voor organisaties die al ervaring hebben met het opzetten van oefeningen, biedt de handreiking tips en een handleiding die gebruikt kan worden als een checklist. Organisaties die voor het eerst een oefening opzetten worden door de handleiding aan de hand genomen.