Tekst BKB
Foto Nadine van den Berg
Henri Kleinjan is socialmedia-adviseur en media-analist, gespecialiseerd in AI. Volgens Kleinjan moeten we als overheid niet achterover leunen als het gaat om kunstmatige intelligentie. “AI is er en AI gaat blijven. Als je er als overheid niet mee werkt en de rest van de maatschappij doet dat wel, dan krijg je een achterstand die moeilijk in te halen is.” Kleinjan deelt zijn inzichten over deze ontwikkelingen aan de hand van drie quotes.
“AI zorgt ervoor dat we als mens een hele andere relatie krijgen met kennis. Dat is niet erg, maar daar moeten we ons wel bewust van zijn.”
Kleinjan: “AI staat aan de basis van een radicale verandering in onze relatie met kennis. Met programma's zoals ChatGPT kunnen individuen snel nieuwe vakgebieden ontdekken en opmerkelijk snel inzetten. Hoewel experts nog steeds waardevol blijven, transformeert AI mensen tot regisseurs van vakgebieden, waarbij de nadruk ligt op het toepassen van abstracte concepten.”
Kleinjan ziet dat er sprake is van democratisering van kennis, waarbij AI een soortgelijke rol vervult als een kettingzaag bij houthakken. Iedere houthakker ging sneller en efficiënter werken dankzij de uitvinding van de kettingzaag. Alleen de productiewinst van de minder efficiënte 'houthakkers' was een stuk groter dan die van de houthakexperts die precies wisten hoe je een bijl moest gebruiken en vanuit welke hoek je het best kan hakken.
“De integratie van mens en machine roept vragen op over de relevantie van menselijke kennis en de mogelijke impact op het maatschappelijk debat. Is het erg als AI sommige taken beter kan dan mensen, net zoals schaakcomputers? Is het zorgwekkend dat bepaalde kennis dan niet meer uitsluitend menselijk is? Dat gesprek moeten we als maatschappij blijven voeren. En daar moet de overheid een rol in spelen.”
“Je wordt niet vervangen door AI, maar je wordt wel ingehaald door concurrenten die AI wél gebruiken.”
Henri waarschuwt dat de overheid niet achterover moet leunen, omdat de rest van de maatschappij AI wel omarmt. “Dit inzicht is belangrijk. Veel mensen hebben de angst om hun baan te verliezen aan AI. Die angst is onterecht. Het is veel waarschijnlijker dat je je baan verliest aan de concurrent die sneller, slimmer en soms zelfs creatiever gaat werken dankzij het juist toepassen van AI. Dit geldt ook voor bijvoorbeeld overheidscommunicatie en de strijd om de aandacht van het publiek.”
“Het belangrijkste voordeel op elk gebied is tijdsbesparing. AI versnelt processen, waardoor je sneller kunt reageren en communiceren. Essentieel in crisiscommunicatie.” De communicatie-expert stelt dat in elke fase processen effectiever kunnen worden ingericht met het gebruiken van AI en geeft voorbeelden van hoe het toegepast kan worden:
- Onderzoeksfase. AI kan snel grote hoeveelheden informatie, zoals teksten of datasets, analyseren om relevante inzichten te verkrijgen. Specifieke analyses die hij met behulp van generatieve AI uitvoert, zijn omgevingsanalyses, waardoor heel snel in beeld wordt gebracht wat de mogelijke impact van een crisis is.
- Creatieve fase. Generatieve AI kan helpen brainstormen, bijvoorbeeld voor het opstellen van toekomstscenario’s, oefenscenario’s of communicatiestrategieën.
- Uitvoeringsfase. Vaak moet er in een crisis snel en veel gecommuniceerd worden. Dat gaat niet om creatieve teksten, maar teksten die zo helder mogelijk zijn. Eventueel geschreven voor verschillende doelgroepen (verschil in toon, niveau of taal). Het genereren van dit soort teksten als basis is iets wat generatieve AI sneller doet dan welke tekstschrijver dan ook. Je rol verandert: je moet het aansturen en aanpassen, in plaats van schrijven.
- Evaluatiefase. Door AI in te zetten om (de nasleep van) een crisis te monitoren, signaleer je opkomende crises eerder en leer je welke communicatie wel of niet goed aanslaat.
“Blijf altijd zelf nadenken, AI neemt over wat wij als maatschappij erin stoppen en dat heeft ook nadelen.”
Een kritisch punt van Kleinjan is de noodzaak van bewustwording over werking van AI en de bijbehorende ethische aspecten. “Vertrouw nooit blindelings op AI. De samenleving, en zeker de overheid, moet zich bewust zijn van het feit dat programma’s als ChatGTP een spiegel van de maatschappij zijn: AI geeft terug wat wij erin stoppen, inclusief bijvoorbeeld discriminerende data. Het is de verantwoordelijkheid van de overheid dat informatie die zij delen altijd neutraal en betrouwbaar is. Dat betekent dat je altijd moet checken wat AI creëert voor je. Oftewel: een beetje van jezelf en een beetje van Maggi!”
Kleinjans inzichten benadrukken het onvermijdelijke karakter van AI in onze samenleving. De voordelen van AI zijn talrijk, maar het is essentieel om regelgeving, ethische overwegingen, betrouwbaarheid en privacy serieus te nemen. Als de overheid besluit om generatieve AI te gebruiken, moeten zij altijd kritisch blijven en bewust handelen om de maatschappelijke impact van deze technologische verschuiving te beheren.
Filmtip
Kleinjan besluit met een filmtip: "Her! Een film die een kijkje geeft op de toekomst van AI en hoe we ons daar als mensen toe gaan verhouden. Wat gebeurt er als een AI-systeem de belangrijkste en intiemste partner van de mens wordt?”
AI en de Rijksoverheid
In een recente kamerbrief deelt staatssecretaris Digitalisering Alexandra van Huffelen het voorlopige standpunt van de overheid met betrekking tot generatieve AI. De brief benadrukt de veelbelovende mogelijkheden van generatieve AI, maar erkent ook de risico's op het gebied van privacy, gegevensbescherming en auteursrecht. Het standpunt legt richtlijnen vast voor het verantwoord gebruik van generatieve AI door Rijksorganisaties, waaronder risicoanalyses en strikte naleving van wet- en regelgeving. Het standpunt is geen categorisch verbod, maar een kader om het potentieel van de technologie te verkennen binnen ethische grenzen. In de praktijk komt het erop neer dat ambtenaren op dit moment geen generatieve AI (mogen) gebruiken. De overheid plant verdere stappen, waaronder pilots, inventarisaties, en de ontwikkeling van een handreiking voor verantwoord gebruik van generatieve AI.
