Tekst Herman Wiersema
Foto ANP / Bas Kijzers
Risicocommunicatie en crisiscommunicatie. Twee losse woorden en vaak gezien als twee verschillende vakgebieden. Jarenlang zochten we vakkundig naar de precieze afbakening. In de boekjes leek het nog logisch: risicocommunicatie gaat over het informeren vóór de ramp zich voordoet. Hoe kunnen mensen zich voorbereiden? Wat moeten ze weten en in huis halen? Met crisiscommunicatie informeer je mensen tíjdens de ramp. Wat is er nú aan de hand en wat doet de overheid?
In het communicatievak is er veel aandacht uitgegaan naar crisiscommunicatie. Er zijn tal van voorbeelden van professionele inzet op de momenten dat het ertoe deed. Bij risicocommunicatie denken we al snel aan informatie op denkvooruit.nl, de huis-aan-huisfolder van de veiligheidsregio of de meterkastkaart met handige informatie voor als de stroom of het gas uitvalt.
In de praktijk voelt het als de handleiding van je auto. Die blader je na de aanschaf misschien een keer door en geef je een plekje in de berging. Waarom zou je je verdiepen in onderhoud en mogelijke storingen als je gewoon lekker wil rijden? Als er zich dan een probleem met de auto voordoet, vraag je gelijk de garage of Wegenwacht om hulp. Of je geeft een fikse klap op de motorkap in de hoop dat het probleem zich oplost.
Het is niet gek dat risicocommunicatie voorheen gemakkelijk naar de achtergrond verdween. Zeker in tijden dat het in grote lijnen goed gaat met de wereld om ons heen. Wie staat nou graag stil bij wat er allemaal mis kan gaan? Mag je er niet vanuit gaan dat de overheid of een instantie snel met hulp komt?
Sinds de oorlog in Oekraïne waait er een andere wind. Ook in Nederland ontstond bij sommige inwoners behoefte om na te denken over wat er mis kan gaan, en vooral: hoe je je daar op voorbereidt. Van aandacht voor mentale weerbaarheid tot heel praktisch: wat moet je in huis hebben als allerlei voorzieningen er even niet zijn?
Laten we gebruik maken van het terechte gevoel van urgentie. Vaker kunnen we de momenten dat het ergens ánders mis gaat aangrijpen duidelijk te maken dat ons hedendaagse leven kwetsbaar is. We kunnen niet voorspellen wát er gaat gebeuren, maar wel duidelijk maken dat je je – ongeacht het scenario van de ramp – in elke noodsituatie een tijd zelf moet kunnen redden.
Terug naar de auto. Als de panne zich onverhoopt voordoet, is het fijn om de gebruiksaanwijzing uit het dashboardkastje te kunnen pakken. Maar vergeet vooral ook niet wat flesjes water en een deken in je kofferbak te stoppen. Want als je wat langer vast staat, ben je daar pas echt mee geholpen.
