Een nieuwe kijk op risico- en crisiscommunicatie

1. Doen wat de dreiging vraagt wordt belangrijker

Helaas maar waar: door de veranderende wereld gaan dreigingen erbij horen. Zo vertelt de Veiligheidsstrategie voor het Koninkrijk der Nederlanden die in april 2023 is gepubliceerd ons ook. Het zijn er meer dan ooit, ze zijn veelzijdiger dan ooit en ook nog eens met elkaar verweven. We moeten daarom adequaat voorbereid zijn op huidige en toekomstige crises, die ingewikkeld, onvoorspelbaar, grootschalig en langdurig kunnen zijn. En dat betekent een grotere en vooral onmisbare rol voor – blijvende – risicocommunicatie om de paraatheid van ons allen te vergroten.

We hebben de ontwikkeling van de dreiging in beeld. Al jaren. Maar te lang hebben we ons blindgestaard, ook in de communicatie, op de vraag: Welke dreigingen komen op ons af? Hoe ziet de onrust in de wereld eruit? En te weinig: en wat gaan we er aan doen? Met risicocommunicatie moeten we het gaan hebben over hoe we ons voorbereiden. Doen wat de dreiging vraagt. Niet vanuit angst, niet om angst aan te praten, maar om goed geïnformeerd keuzes te maken. En je daardoor zekerder te voelen.

2. Gezamenlijke verantwoordelijkheid

Nationale veiligheid is persoonlijke veiligheid. De crisis van de toekomst zal vaker de hele samenleving raken. Een weerbaar Nederland is daarmee hetzelfde als de weerbaarheid van een organisatie of een gezin. Dat maakt dat we allemaal een rol te vervullen hebben in het beschermen van onze veiligheid. Dus niet alleen de overheid, maar juist ook burgers, bedrijven en maatschappelijke organisaties hebben daarin een rol. The whole of society, om het in goed Nederlands te zeggen.

Misschien vraag je je af: wat betekent weerbaarheid eigenlijk? Weerbaar zijn betekent niets meer of minder dan: ik kan het aan. Wat er ook gebeurt, ik houd het een tijdje uit - met m’n gezin, m’n huisgenoten, met de organisatie waar ik voor werk. Dat je investeert in weerbaarheid – ook al levert het niet direct winst op. Dat je hebt nagedacht over wat er kan gebeuren en dat je voorbereidingen hebt getroffen.

3. De rol van de overheid is anders

De laatste jaren is de positie van de overheid in de samenleving sterk veranderd. Er heerst veel wantrouwen en steeds meer mensen zijn steeds minder gezagsgetrouw. Tegelijkertijd moet je als overheid iedereen bereiken, via het oor, hoofd of hart. Luisteren, luidt daarom het devies. En maak contact met de samenleving om te zien wat uiteendrijft en verbindt. Heb daarnaast oog voor de rechtvaardigheid van maatregelen, naast rechtmatigheid en doelmatigheid. Alleen dan houdt de samenleving het vol en houden mensen elkaar vast. Het geheim van een veerkrachtige samenleving die crises aankan.

4. Verbreed de focus

Veel risicocommunicatie richt zich op fysieke veiligheid. Terecht natuurlijk. Maar laten we niet vergeten dat sociale veiligheid net zo belangrijk is. Ook mentale weerbaarheid, erkenning, hoop en perspectief zijn belangrijke factoren die je tijdens een crisis staande helpen te houden. En waar je dus vanaf het begin in je communicatie-aanpak rekening mee moet houden.

5. Het eerlijke verhaal

Crisiscommunicatie moet open, eenduidig en transparant zijn, dat weten we. Maar soms hebben we – vooral bij langdurige crises – extra tools nodig. Zo is het anno 2024 belangrijker dan ooit om als overheid het eerlijke verhaal te vertellen. Wees open over de dilemma’s die je onderweg tegen komt en stel je kwetsbaar op. Alleen zo komen jij en je boodschap geloofwaardig over.