Stilstaan om hard te kunnen gaan

Daarom is het aan te raden om die reflectie op jezelf bijvoorbeeld in koude tijden te doen, of reflectie op het groepsproces standaard onderdeel te maken van een crisisoefening, naast de reflectie op de inhoud, denkt Dominique Weststrate, senior adviseur samenwerkingsvraagstukken bij de NCTV. “Dan kun je tijdens een crisis samen nog harder gaan.”

Spannend werk

Dominique werkte tot drie jaar geleden zelf ook deels in de crisiscommunicatie. “We hebben spannend werk. Op elk moment kun je middenin een crisis terechtkomen waarin snel oordelen en handelen voorop staan. Daar ben je voor. En dat vind je waarschijnlijk ook het leuke aan crisiscommunicatie. Dat betekent niet dat het altijd van een leien dakje gaat, of dat je geen uitdagende situaties óf mensen tegenkomt. 

Je hebt alleen geen tijd om daar op dat moment over na te denken. De taak, staat voorop. En de tijdsdruk en verwachtingen zijn hoog. Soms heb je misschien het gevoel dat er iets niet klopt, of heb je een samenwerking die lastig verloopt. Neem je na de drukte tijd om daar op te reflecteren en te kijken hoe je het een volgende keer anders wil doen?”

Hoe is het met mij?

“Hoe we ons in het algemeen gedragen, wordt al vroeg in ons leven gestuurd. Het is een combinatie van nature en nurture. Het is voor niemand te doen om elke dag opnieuw na te denken over iedere beslissing. Daarom gaat een groot deel van je gedrag min of meer automatisch. Je ervaart een prikkel, en direct gaat er een geautomatiseerd programma aan: ‘click and zoom’. Tandenborstel, water, tandpasta, poetsen.

“Zo lang dat ‘programma’ of gedragspatroon effectief is, is er niks aan de hand. Maar vervelend genoeg hebben we allemaal ook patronen die niet helpen. En in een crisis hebben we geen tijd om daarbij stil te staan. Maar het kan wel enorm helpen. Dat je bijvoorbeeld weet dat je even je controleneiging moet onderdrukken zodat anderen hun verantwoordelijkheid kunnen nemen. Of dat iemand zich gewoon niet zo goed kan uitdrukken, dus dat die opmerking niet persoonlijk of naar is bedoeld.”

Wat heb ik nodig tijdens een crisis?

“Het is goed om signalen van spanning of lichte irritatie bij jezelf te herkennen. Vaak is dat een combinatie van onrust ergens in je lijf, ademhaling die stokt, oppervlakkig of juist gejaagd wordt, gedachten of zorgen die maar langs blijven scheuren in je hoofd. Vaak ben je niet de enige bij wie dit speelt. 

Het benoemen hiervan helpt het werken als groep. Hiermee worden spanningen helder en bespreekbaar. En gaat er minder energie verloren aan ergernis en onbegrip omdat er niks uitgesproken wordt. Het is misschien op het moment zelf niet altijd leuk of makkelijk, maar het lucht vaak wel op. Als je bovendien weet wat je nodig hebt tijdens een crisis, kun je dit in koude tijden bij je collega’s aangeven. En het is voor jou ook fijn te weten wat je collega’s nodig hebben.”

Patronen en dynamieken

“Hoe beter je jezelf kent, hoe meer je kunt bijdragen aan het groepsproces en aan je eigen welzijn. Als het geen crisis is, maak dan tijd om jezelf beter te leren kennen. Zeker als je steeds tegen dezelfde patronen of dynamieken aanloopt. Wat gebeurt er met jou onder spanning? Waar komt het vandaan? Wat heb je dan nodig? 

Zelf heb ik veel ervaring met systemisch werken, een benaderwijze die er vanuit gaat dat we vanaf onze geboorte in systemen functioneren. Wat we in ons eerste systeem, het familiesysteem, leren, blijven we herhalen totdat we tegen de grenzen van dat gedrag aanlopen. Maar er zijn nog veel meer benaderwijzen en manieren om over jezelf te leren, denk aan intervisie, coaching, trainingen persoonlijke ontwikkeling of effectiviteit.”

Hoe ontdek ik dat?

Dit kan al eenvoudig door tijdens een crisis of direct erna deze drie vragen aan jezelf te stellen: 

1. Hoe is het met mij (check lijf, ademhaling, gedachten)?
2. Waar is dit een reactie op? Wat heeft spanning of onrust opgeroepen?
3. Hoe kan ik dit bespreekbaar maken en/of ervan leren?

“Wil je een stapje verder gaan? Kijk wat voor benadering of training bij jou past. Dan bedoel ik dus niet crisistrainingen, maar trainingen groepsdynamiek, feedback geven en ontvangen, grenzen leren kennen en aangeven, trainingen die je leren reflecteren als individu en groep. Bespreek in je team hoe jullie daar gezamenlijk mee aan de slag kunnen gaan.

Naast persoonlijke patronen die spelen, heb je waarschijnlijk ook groepsprocessen die aandacht vragen. De crisis zelf is vaak al spannend genoeg, dan is het belangrijk om elkaar zo goed mogelijk te kunnen vinden en begrijpen. Alles wat je daarvoor kunt voorbereiden: doen. Zo bereid je je als team op een andere, zeker niet minder belangrijke, manier voor de volgende keer dat je gezamenlijk acuut ‘aan’ moet staan.”