Pauze: het belangrijkste onderdeel van je werk

Wie dit artikel leest, heeft waarschijnlijk regelmatig te maken met crisissituaties en periodes waarin veel, lang en onder druk gewerkt moet worden. “De ene persoon houdt meer van afwisseling, variatie en een gevoel van urgentie, dan de ander. Maar ook wie zichzelf ziet als crisisbestending, ontkomt niet aan het biologische feit dat ons brein een natuurlijke begrenzer heeft. In goede gezondheid kunnen we maximaal anderhalf uur aan een stuk geconcentreerd werken. Daarna is een prikkelvrije pauze nodig van 10 tot 15 minuten. Als mensen mentale of fysieke klachten krijgen door het werk dan is de kern van het probleem vaak dat ze dit basisgegeven te lang aan hun laars lappen. Dat kan extreme vormen aannemen. Ik heb als casus meegemaakt dat in een ziekenhuis bovengemiddeld veel blaasontsteking voorkwam onder de verpleegkundigen. Het bleek dat zij bijna permanent geen tijd hadden om naar het toilet te gaan. Op een gegeven moment gaf hun lichaam de hoge nood ook niet meer door. Dat signaal werd simpelweg uitgeschakeld.”

Groepsprocessen cruciaal

Daarmee komen we meteen bij een belangrijk punt, het individu versus de groep. “We zoeken vaak op individueel niveau naar oplossingen. Als je uitvalt, sta je er ook al snel alleen voor. Terwijl iemand die langdurig grenzen over gaat, dat zelf vaak onvoldoende doorheeft. De sleutel voor zowel het voorkomen, als het oplossen van uitval en andere problemen zit grotendeels in het groepsproces en de wijze van leiderschap. Als een leider en de groep gezond gedrag vertonen, dan doet het individu daaraan mee. Leidinggevenden kunnen daarin het verschil maken. Onder meer door mensen, zeker in tijden van afzien en bikkelen, een duidelijke rol en taak te geven en ze daarop expliciet te waarderen. Ook is het belangrijk om werkdruk evenredig over het team te verdelen en het ‘wij-gevoel’ te behouden. Maar het allerbelangrijkste is het inbouwen van hersteltijd. Elk uur à anderhalf uur even weg van het scherm, maar ook een goede rustperiode na een crisis.”

Pauze is veel belangrijker voor ons werk dan we denken

“In het reddingswerk in Scandinavische landen kwam ik goede voorbeelden tegen van het ‘frontstage, backstage’-principe. Denk aan de ambulancedienst die frontstage het hectische werk doet van patiënten in acute nood zo goed mogelijk helpen en zo snel mogelijk naar een ziekenhuis krijgen. Om daarin op de toppen van je kunnen te acteren, is het zaak om backstage ook echt goed bij te komen. Bijvoorbeeld met goede pauzeruimtes waar je een dutje kunt doen, sporten en gezond eten, inclusief de tijd om daar te herstellen. Een voorbeeld in Nederland is het Jeroen Bosch ziekenhuis, dat aan nachtdiensten een speciaal nachtregime heeft gekoppeld met gezonde voeding en powernaps voor medewerkers. 

Wanneer mijn collega’s en ik ingeroepen worden door teams, dan is het ontbreken van een groepsritme van pauzes en hersteltijd vaak een groot deel van het probleem. Het is echt niet zo moeilijk om allemaal gezond te blijven, ook in veeleisende beroepen. Het vraagt alleen om de discipline om ook onder druk vast te houden aan gezonde ritmes. Als je maar de juiste omgeving creëert en zorgt voor de juiste groepsritmes.”

Voetbal op je bureau

Hoewel mentale of fysieke problemen dus meestal niet bij het individu beginnen, kun je wel zelf bijdragen aan het voorkomen ervan. “Onder druk ontstaat scheefgroei. Je gaat te fanatiek aan de slag met een favoriete gedragsstijl passend bij je karakter en dan krijg je net als bij sporten blessures. Wees alert op de signalen van die scheefgroei, zoals piekeren, slaapproblemen en het verwaarlozen van hobby’s. Het belangrijkste signaal is als het niet meer lukt om te ontspannen, want dat is de basis van mentale gezondheid. Als je steeds aan staat en niet meer kan afschakelen, dan vraagt dat direct om actie.

Het helpt om als groep afspraken te maken over ontspanning, bijvoorbeeld standaard een wandeling maken tijdens de pauze. En een buddysysteem om signalen van scheefgroei bij elkaar te zien en benoemen. Nog een tip: denk eens na over wat je energiebron was voor je 18e en leg een fysieke herinnering daaraan op je bureau. Leefde je in die tijd voor voetballen, leg een voetbal neer. Dat wijst je continu op waar jij je energie en ontspanning vandaan haalt.”

Het leed van de wereld…

Wie in crisissituaties werkt, komt veel leed tegen. “Let op dat je ondanks de confrontatie daarmee, je zelfvertrouwen behoudt. Sluit elke werkdag af met de vraag wat jij hebt kunnen betekenen en dwing jezelf dat te zien, hoe klein het ook is.”

“Tot slot, we hebben nu gesproken over wat mensen die in crisissituaties werken en hun leidinggevenden kunnen doen. Maar de rest van Nederland kan ook wat doen. Simpelweg meer respect en waardering tonen voor iedereen die zich inzet voor onze veiligheid, gezondheid, democratie en rechtstaat. Dat begint al met iets vaker dankjewel zeggen tegen elkaar.”