Tekst Afdeling Communicatie
Foto ANP / NOC*NSF
Hoe NOC*NSF werd verrast door oud nieuws
Een maand voor het begin van de Olympische Spelen van Parijs gaan de alarmbellen rinkelen bij de Nederlandse sportorganisatie NOC*NSF. Een Australische tabloid meet het strafrechtelijke verleden van beachvolleyballer Steven van de Velde breed uit. In een week tijd verspreidt het nieuws zich wereldwijd en ontstaat er buiten Nederland veel onrust over zijn deelname aan de Spelen. Een scenario waar woordvoerder Lieselot Meelker (63) en andere collega’s niet op hadden gerekend.
Lieselot loopt al even mee in de wereld van (crisis)communicatie. Ze begon in de journalistiek en maakte later de switch naar woordvoering. Via WWF, de energie- en de zorgsector kwam ze in 2022 bij NOC*NSF terecht. “Crisiscommunicatie vind ik ontzettend interessant. Meestal kun je met goede communicatie de regie nemen en echt iets bereiken. Bij deze casus lukte dat niet.”
ㅤ
De case Steven van der Velde
In 2016 veroordeelt een Engelse rechter Steven van de Velde tot vier jaar celstraf voor seks met een twaalfjarig meisje toen hij zelf negentien was. Volgens de Engelse wet is dat verkrachting, volgende de Nederlandse wet ontucht. Na een jaar wordt hij overgeplaatst naar de Nederlandse gevangenis. Op grond van de Nederlandse wetgeving komt hij een maand later vrij. Hier wordt zijn straf aangepast naar Nederlandse wetgeving en komt hij dertien maanden later vrij. Deskundigen verklaren de kans op herhaling nihil en Steven keert onder professionele begeleiding terug in het beachvolleybal.
Hernieuwde aandacht
Steven speelt al jarenlang op het hoogste internationale niveau beachvolleybal als Engelstalige media het verhaal in aanloop naar de Olympische Spelen van Parijs oprakelen. Bij NOC*NSF en de Nederlandse Volleybalbond hielden ze daar geen rekening mee, erkent Lieselot. “We dachten dat hij al zo zichtbaar was geweest op het hoogste niveau dat de zaak geen nieuwswaarde meer had. Ook omdat hij zelf in 2018 al naar buiten was getreden en transparant was geweest.”
“Dat is een grote misvatting geweest”, benadrukt ze. “We hebben onderschat hoeveel aandacht de Olympische Spelen genereren, waardoor oud nieuws sneller weer naar boven komt. Op social media is het nieuws vervolgens geëxplodeerd. De rol van social media is de laatste jaren veranderd. Daar werd dit verhaal een verdienmodel. Op TikTok maakten influencers zogenaamde ‘colleges’ over de casus die miljoenen keren werden bekeken. Vanuit zowel conservatieve als feministische hoek ontstonden vervolgens extra golven van (media-)aandacht.”
Door de ophef op social media ontvangt NOC*NSF bergen haatmails en honderden boze telefoontjes. “Voornamelijk in het Engels, maar ook in het Nederlands. We waren een soort boksbal geworden. De communicatie via de mail en telefoon vereiste plots allerlei extra vormen van antwoorden waar je normaal helemaal niet aan zou denken. In die zin was het een steile leercurve.”
In een poging de gemoederen te bedaren, brengt Lieselot een onderscheid aan tussen Nederlandse en buitenlandse pers. “Buiten Nederland waren we de regie meteen kwijt. Daar lag de focus stevig op Stevens verleden. Niemand wilde zijn kant van het verhaal horen. Ik heb zijn NOS-interview uit 2018 met Engelse ondertiteling naar alle tabloids gestuurd, maar daar deed niemand iets mee. Met de Nederlandse journalisten heb ik toen individueel contact opgenomen en gedurende de hele kwestie gehouden. Omdat er geen nieuwe feiten waren, hebben zij zich terughoudend opgesteld en zijn ze niet meegegaan in de beeldvorming van de buitenlandse media.”
"De rol van social media is de laatste jaren veranderd. Daar werd dit verhaal een verdienmodel."
Maatregelen en mediatraining
In samenspraak met het Internationaal Olympisch Comité (IOC) neemt NOC*NSF maatregelen rond de Olympische Spelen in Parijs. Eenmalig treedt NOC*NSF daarmee naar buiten. Van der Velde zal in Parijs buiten het Olympische dorp verblijven en geen pers te woord staan. “Het lijkt misschien onlogisch om die maatregelen aan de grote klok te hangen, maar je wilt ze juist wel communiceren. Zo probeer je de zaak tot stilstand te brengen en de zuurstof weg te nemen. We hadden de regie op de publiciteit buiten Nederland nauwelijks meer in handen. Nog nooit ben ik die zo snel verloren. Verder zijn we zo stil mogelijk gebleven. Normaal wil je zo transparant en duidelijk mogelijk zijn, maar nu hadden we snel door dat het geen zin had.”
Een mediabureau wordt ingeschakeld om de geselecteerde Nederlandse beachvolleyballers kort voor de Olympische Spelen te trainen. “Steven zou de pers niet te woord staan, maar de anderen moesten we voorbereiden op alle shit die ze over zich heen zouden kunnen krijgen. We oefenden zelfs hoe ze om moesten gaan met vloggers, zowel in het Engels als in het Nederlands.” Vooral Matthew Immers, de teamgenoot van Steven, kreeg in Parijs de volle laag. “Hij heeft zich fantastisch staande gehouden. Ik stond er elke keer bij. Het was indrukwekkend hoe hij dat deed. Toen ze in de kwartfinale werden uitgeschakeld was hij wel aangeslagen, omdat hun Olympische avontuur was afgelopen.”
"De anderen moesten voorbereid worden op alle shit die ze over zich heen zouden kunnen krijgen."
De invloed van social media
Zodra de Olympische Spelen op gang komen, trekt de aandacht in traditionele media weg. De beveiligingsmaatregelen rond Steven in Parijs doen hun werk en de aandacht verlegt zich naar de sportprestaties. Op social media wordt de aandacht echter niet minder. Het ging zelfs zover dat mensen speciaal naar het stadion kwamen om Steven uit te joelen. “Journalisten waren bezig met de sport, maar op social media bleef het maar door gaan. Naarmate het toernooi vorderde, werd het gejoel steeds erger. Mensen juichten zelfs als hij een fout maakte. Het was pijnlijk om in de echte wereld het effect van social media te ervaren. Anoniem schreeuwen vanaf de tribune op basis van een paar posts die je hebt gelezen. Dat heeft me wel geraakt.”
Het is een casus waar Lieselot veel lessen uit probeert te halen. De invloed van social media en de manier waarop mensen met feiten omgaan, maken dat Lieselot vindt dat er een nieuwe blik op crisiscommunicatie nodig is. “In onze crisiscommunicatie, maar ook bij het bedienen van de media. De ophef in de buitenlandse media en op social media zorgde er in dit geval zelfs voor dat we beveiliging moesten regelen. Dat is heel heftig.”
"De ophef op social media zorgde er zelfs voor dat we beveiliging moesten regelen."
Ondenkbare scenario’s
In dit geval maakte de eerdere veroordeling van Steven veel los. Maar het was niet het enige onderwerp dat door de (social) media veel aandacht kreeg tijdens de Olympische Spelen. “Het IOC kreeg er ook mee te maken”, vertelt Lieselot. “Denk aan de ophef rond de openingsceremonie en de Algerijnse boksster die ervan werd beschuldigd een man te zijn.”
"Probeer in de voorbereiding het meest extreme scenario te bedenken. Reken er op dat dat gaat gebeuren."
“Als je maar munitie in die social media-machine stopt, dan kan alles kapot worden gemaakt. Uitleggen hoe het verhaal precies in elkaar steekt, heeft dan bijna geen zin meer.” Media gaan steeds vaker mee in dit soort hypes, merkt Lieselot. “Serieuze media als de BBC en The Guardian gingen nu ook mee in de beeldvorming rond Steven van de Velde. Ook op serieuze redacties ontstaat er dan steeds meer druk om een verhaal te schrijven. Dat viel me zwaar tegen.”
In de voorbereiding moeten communicatieprofessionals daarom ook de scenario’s meenemen die ondenkbaar lijken, concludeert ze. “Dit is daar een goed voorbeeld van. Probeer in de voorbereiding het meest extreme scenario te bedenken. Een scenario waarin oude zaken zonder nieuwswaarde toch weer opgerakeld worden. Reken er op dat dat gaat gebeuren. Dat advies zou ik iedereen mee willen geven die aan de vooravond van een groot evenement met veel (media-)aandacht staat. Check alles en iedereen op oude feiten die eventueel voor hernieuwde aandacht kunnen zorgen. En bedenk het scenario waarin die feiten worden verdraaid.”
